رحمت عباس نژاد سرستی

باستان شناسان دوره ی فرهنگی باکون را در سیر تطور و تکامل فرهنگی جوامع پیش از تاریخ فارس، به-عنوان مرحله ی شکل گیری یکپارچگی های سیاسی و پیشرفت ساختار های اجتماعی – اقتصادی می شناسند (Sumner, 1994; Alizadeh, 2003; 2006). درک فلسفه و چرائی این تحول که با برون رفت جوامع از حالتی ساده و برابر به سمت جوامعی با سلسله مراتب اجتماعی و سیستم های پیچیده ی مدیریت اقتصادی همراه بود، جز با تجزیه و تحلیل عوامل و زمینه های بروز این پیچیدگی ها، میسر نمی گردد. با رشد جمعیت و تشکیل استقرارها نو (مازاد بر استقرار های پیشین) در دوره ی فرهنگی باکون که معلول و محصول پیشرفت و توسعه ی فنون کشاورزی مبتنی بر آبیاری از طریق شبکه ی کانال ها بود ؛ علیزاد، 1383)، زمینه های لازم برای تخصصی شدن فرآیند تولید محصولات گوناگون و ظهور متخصصین فراهم گردید. نخستین پیامد این وضعیت ایجاد وابستگی های دو سویه ی اقتصادی بود که تضاد منافع و بروز کشمش های منطقه ای و بین منطقه ای را به دنبال می آورد (. حل و فصل این قبیل تضاد ها و برخوردها به پررنگ شدن نقش نخبگان اجتماعی سرعت بخشیده، به مرور موجب شکل گیری شبکه های اجتماعی یکپارچه می گردد (همان). ساختار اجتماعی جدید بر پایه ی نظامی دو رتبه ای با کنترل منابع زیست محیطی، فرآیند تولید و باز پخش محصول نهایی، ضمن پیشگیری از بروز برخورد های اجتماعی در سطوح مختلف، امکان بهره مندی برابر از منابع و محصولات را برای عموم فراهم می نمود. این سیستم وابستگی هر چه بیشتر متخصصین فن به نخبگان حامی خود یا نظام های حکومتی را به دنبال داشت . جان مایه ی ساختار اجتماعی مذبور رشد جمعیت و به طبع آن تخصصی شدن راهبرد های تولیدی است. شواهد و دلایل فراوانی از محوطه های دوره ی باکون به دست آمده که بر وجود این شرایط دلالت می کند. بررسی های سامنر و علیزاده در حوضه ی رود کرد شواهد روشنی از رشد جمعیت در دوره ی باکون نسبت به دوره های پیشین ارائه داد . با توجه به الگوی استقرار محوطه ها، می توان دریافت که یکی از عوامل اصلی افزایش نفوس در این دوره، توسعه ی کشاورزی مبتنی بر آبیاری با استفاده از شبکه ی کانال کشی بوده است (سامنر، 1388: 42- 40؛ علیزاده، 1383: 90 – 84؛ زیدی، 1386: 8؛Sumner, 1994; Alizadeh, 2006: 53 – 54 ). رشد کشاورزی و افزایش تولید غلات با بهره گیری از سیستم مذبور در مناطق مستعد، امکان جب