ناصر جعفری

پوشش گیاهی و تنوع زیستی از مهم‌ترین عناصر یک منطقه به ‌شمار می‌روند که به طور مداوم به‌ دلیل کاهش رویشگاه، تغییرات کاربری، حذف گونه‌های گیاهی و جانوری، تغییرات اقلیمی و حضور و رشد گونه‌های مهاجم یا بیگانه رو به کاهش هستند، به همین دلیل بررسی و اندازه‌گیری تنوع زیستی از کلیدی‌ترین مطالعات اکولوژی به حساب می‌آید. رودرال‌ها نوعی پوشش گیاهی خود‌به‌خودی هستند که در مکان‌های باز و تخریب‌یافته‌ای پیدا می‌شوند که معمولاً توسط فعالیت‌های انسان ایجاد شدند. این مطالعه به معرفی گیاهان رودرال، ارائه اطلاعات حاصل از پراکنش جغرافیایی و اشکال زیستی آن‌ها، تعیین گروه‌های پوشش گیاهی، بررسی مهمترین عوامل زیست‌محیطی مؤثر بر ترکیب پوشش گیاهی، بررسی تأثیر عوامل مختلف بر تنوع زیستی و بررسی پاسخ عوامل خاکی به درو در زیستگاه‌های رودرال پردیس اصلی دانشگاه مازندران می‌پردازد. داده‌های نمونه از 50 پلات 10 متر مربعی که به صورت سیستماتیک-تصادفی انتخاب شدند، برداشت شد. علاوه بر فهرست ترکیب گونه‌های گیاهی و سطح اشغال هر یک از آنها، فاکتورهای محیطی نیز برای هر پلات اندازه‌گیری شد. رده‌بندی پوشش گیاهی با استفاده از Modified TWINSPAN انجام شد. علاوه بر این برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش رسته‌بندی CCAو آزمون‌های t-test و ANOVA استفاده شد. در نهایت 88 گونۀ گیاهی در 63 جنس و 21 تیره شناسایی شد. از نظر پراکنش جغرافیایی غالب گیاهان (31 گونه، 22/35%) مربوط به عناصر چند ناحیه‌ای بودند. غالب‌ترین شکل زیستی متعلق به تروفیت‌ها با 60 گونه (18/68%) بود. در این بررسی چهار گروه پوشش گیاهی معرفی شد: گروه پوششی (I) Alopecurus myosuroides_ Poa trivialis، گروه پوششی (II) Eleusine indica_ Filago pyramidata_Imperata cylindrica، گروه پوششی (III) Lolium persicum _ Cynodon dactylon_ Trifolium arvens و گروه پوششی (IV) Phleum pratense. درصد ماسه، رطوبت، کربن آلی، نیتروژن و هدایت الکتریکی خاک در تفکیک گروه‌های گیاهی مؤثر بودند. نتایج نشان داد افزایش عوامل هدایت الکتریکی و درصد لای خاک به طور معنی‌داری باعث افزایش تنوع زیستی و افزایش عوامل pH و درصد ماسۀ خاک موجب کاهش تنوع زیستی شده‌اند اما شاخص تنوع اختلاف معنی‌داری بین دو گروه پلات‌های مناطق دروشده و درو‌نشده نشان نداد. درصد نیتروژن، کربن آلی، لای و هدایت الکتریکی خاک اختلاف معنی‌داری بین دو گروه پلات‌های درو‌شده و درونشده نشان دادند. در نهایت این نتایج نشان داد که زیستگاه‌های رودرال در محوطۀ پردیس اصلی در دانشگاه مازندران از نظر جوامع گیاهی و تنوع گونه‌ای واجد اهمیت بالایی است و ضرروت حفاظت از این تنوع زیستی باقی‌مانده را نشان می‌دهد.