ناصر جعفری

خصوصیات پوشش گیاهی در هر منطقه‌ای، از الگوی ثابتی پیروی می‌کند که بازگوکننده نحوه تعامل اجزای آن اکوسیستم و همچنین انعکاسی از شرایط غالب محیطی آن منطقه است. پوشش گیاهی رودرال ناپایدار و بسیار پویا هستند و بخش مهمی از پوشش گیاهی شهری را تشکیل می‌دهند. این جوامع مقاومت بالایی در برابر شرایط اقلیمی متفاوت دارند و انعطاف‌پذیری بالایی هم در برابر اختلالات طبیعی و مصنوعی از خود نشان می-دهند. دروکردن یک مورد از این اختلالات است که می‌تواند سبب حفظ یا کاهش تنوع گونه‌ای منطقه شود. مطالعه حاضر با هدف بررسی تأثیر درو بر تنوع زیستی و برخی از ویژگی‌های بوم‌شناختی در اکوسیستم‌های رودرال انجام گرفت. برای این منظور دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری و مجتمع خوابگاهی حضرت زینب بابلسر به‌عنوان محدوده مورد مطالعه انتخاب شد. در طی این مطالعه 50 پلات به ابعاد 10 متر مربع به طور تصادفی_منظم در دو فصل رویشی بهار و تابستان در مناطق درو شده و درو نشده برداشت شد. گونه‌های گیاهی موجود در هر پلات، به ‌دقت جمع‌آوری و شناسایی و عوامل خاکی رطوبت، چگالی ظاهری، بافت خاک، هدایت الکتریکی، اسیدیته، نیتروژن و کربن خاک در هر پلات ثبت و اندازه‌گیری شد. در این مطالعه برای طبقه‌بندی پوشش گیاهی منطقه از آنالیز دو طرفه گونه‌های شاخص (TWINSPAN) استفاده شد. جهت بررسی عوامل محیطی مورد نظر با داده‌های پوشش گیاهی و تعیین مؤثرترین این عوامل از آنالیز تطبیقی متعارف (CCA) و همچنین به‌منظور بررسی تأثیر عملیات درو بر عوامل مختلف محیطی از آزمون t استفاده گردید. آزمون ANOVA و همبستگی پیرسون نیز برای ارتباط بین عوامل محیطی و شاخص تنوع زیستی شانون مورد استفاده قرار گرفت. در بررسی فلوریستیکی مناطق مورد مطالعه، تعداد 76 گونه متعلق به 18 خانواده و 54 جنس شناسایی شده است. از نظر پراکنش جغرافیایی گیاهان عمدتاً به عناصر چند‌ناحیه‌ای تعلق دارند. بیشترین شکل‌ زیستی مشاهده شده مربوط به تروفیت‌ها با 51 گونه (%67) می‌باشد. در این زیستگاه تعداد پنج گروه پوششی: Paspalum dilatatum – lolium perenne ، Crepis micranta- Phalaris minor، Oxalis stricta – Brachypodium distachyon، Avena fatua- Poa trivialis، Bromus sterilis – Rostraria cristata تشخیص داده‌شد. نتایج حاصل از CCA نشان داده است که مهم‌ترین عامل در شکل‌گیری و تفکیک این گروه‌های گیاهی میزان ماسه خاک، هدایت الکتریکی و رطوبت خاک بودند. شاخص تنوع زیستی شانون با افزایش میزان ماسه‌ خاک به طور معنی‌داری افزایش می‌یابد و نیتروژن و درصد لای موجب کاهش تنوع زیستی شانون شده است. برحسب آزمون t درصد رس خاک اختلاف معنی‌داری بین دو گروه پلات‌های درو شده و درو نشده نشان داد که مطابق NMDS انجام شده، پلات‌های درو‌شده پراکندگی و تنوع گونه‌ای بیشتری را نشان می‌دهند. در سال‌های اخیر گونه‌های رودرال به تدریج به موضوع اصلی مطالعات پوشش گیاهی شهری تبدیل شده‌اند. الگوهای تنوع گونه‌های رودرال نسبتاً پیچیده هستند و نیازمند تلاش‌های زیادی برای آشکارکردن الگوها و تفکیک تنوع طبقه‌بندی و جامعه گیاهی و تنوع اکوسیستم می‌باشد.