ناصر جعفری

چکیده هدف: تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی نظیر جنگل زدایی، شهرسازی و فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی اغلب به انقراض گونه‌های گیاهی منجر می‌شود که قادر به بقاء یا تولیدمثل در اکوسیستم تغییر یافته نیستند. به ویژه گونه هایی با پراکنش جغرافیای محدود بیشتر در خطر انقراض قراردارند. پیچک ایرانی Convolvolus persicus L. از گونه‌های بومی درمعرض خطر سواحل دریای خزر و دریای سیاه می‌باشد. پژوهش حاضر با هدف کسب شناخت خواب بذر و شرایط مورد نیاز جوانه‌زنی بذرهای پیچک ایرانی به منظور ارائه اطلاعات ارزشمند برای حفاظت گونه‌های زیستی انجام شد. روش‌شناسی پژوهش: بدین منظور بذرهای پیچک ایرانی C. persicus از دو جمعیت بابلسر و ساری در سواحل دریای مازندران جمع‌آوری شدند. به منظور شکست خواب بذر تیمارهای مختلف خیساندن، آب داغ، آب ژاول، اسید سولفوریک و خراش دهی مکانیکی در مرحله اول اعمال شد و سپس در مرحله دوم اثر تیمارهای سرمادهی مرطوب، گرمادهی مرطوب و تیمارهای ترکیبی خراش دهی و اسیدسولفوریک به همراه سرمادهی مرطوب، خراش دهی و اسید سولفوریک به همراه گرمادهی مرطوب، تیمار ترکیبی اسید جیبرلیک و سرمادهی مرطوب و همچنین اسید جیبرلیک به همراه گرمادهی مرطوب بر شکست خواب بذر و ویژگی‌های جوانه‌زنی بررسی شد. یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان داد که شاخص خواب بذرهای پیچک ایرانی در سطح بالایی قرار دارد و به دنبال اعمال تیمارهای مختلف مشخص شد که هیچیک از تیمارهای خیساندن، آب داغ، آب ژاول، اسید سولفوریک و خراش دهی مکانیکی بر روی شکست خواب و جوانه‌زنی بذرهای C. persicus موثر نبود. اما تیمارهای سرمادهی مرطوب و گرمادهی مرطوب سبب افزایش درصد جوانه‌زنی بذرها در هر دو جمعیت شدند. همچنین تیمارهای ترکیبی اسید جیبرلیک به همراه سرمادهی مرطوب و گرمادهی مرطوب نیز در شکست خواب بذرهای این گونه موثر بودند. از بین تمام تیمارهای اعمال شده، تیمار خراش دهی با اسید سولفوریک چه با سرمادهی مرطوب و چه با گرمادهی مرطوب دارای بیشترین تاثیر بر شکست خواب بذر و افزایش درصد جوانه‌زنی بذرهای هر دو جمعیت ساری و بابلسر بودند و جوانه‌زنی بذرهای پیچک ایرانی را به سطح بالای 80% ارتقا دادند. در مقایسه سرعت جوانه‌زنی و شاخص بنیه بذر بیشترین تاثیر مربوط به تیمار خراش دهی با اسید سولفوریک به همراه گرمادهی مرطوب بود درحالیکه تیمار ترکیبی اسید جیبرلیک 300میلی گرم بر لیتر به همراه گرمادهی مرطوب بالاترین تاثیر را در افزایش طول گیاهچه نسبت به سایر تیمارها داشت. در مقایسه کلی در بین تیمارهای اعمال شده در مجموع مشخص شد که شرایط گرمادهی مرطوب برای شکست خواب بذر و بقای گیاهچه پیچک ایرانی مطلوب تر از شرایط سرمادهی مرطوب بود. همچنین نوع جمعیت تاثیر معنی‌داری در میزان جوانه‌زنی بذرهای پیچک ایرانی نداشت. نتیجه گیری: بطورکلی می توان بیان کرد که خواب بذرهای پیچک ایرانی از نوع ترکیبی فیزیکی و فیزیولوژیکی است و بهترین تیمار برای شکست خواب بذرهای پیچک ایرانی تیمار ترکیبی خراش‌دهی، اسیدسولفوریک و گرمادهی مرطوب است که هم بطور قابل توجه‌ای سبب افزایش درصد جوانه‌زنی شد و هم بطور مشخص سبب افزایش سرعت جوانه‌زنی، شاخص بنیه بذر و طول گیاهچه شد.