مجید تفریحی

جوندگان علاوه بر زیان های اقتصادی قابل ملاحظه، در انتقال و انتشار عوامل بیماری های عفونی نیز نقش عمده ای دارند. جربیل بزرگ (Rhombomys opimus) به عنوان یکی از انواع جوندگان، مخزن اصلی باکتری یرسینیا (عامل بیماری طاعون) و لیشمانیای ماژور (عامل لیشمانیوز جلدی) و کنه ناقل ویروس تب کریمه کنگو شناخته می شود. از طرفی شناسایی تنوع گونه ای جوندگان با توجه به تشابه بالای مورفولوژی که بین گونه های مختلف وجود دارد بسیار دشوار است. هدف این تحقیق، شناسایی این گونه در جمعیت های مختلف ایران به روش بارکددهی DNA (DNA barcoding) با استفاده از نشانگر ژنی COI (ژن زیر واحد I سیتوکروم اکسیداز) میتوکندریایی است. برای این منظور نمونه های خون جربیل بزرگ از 9 منطقه (جمعیت) زیستگاهی این جونده جمع آوری شدند. استخراج DNA از خون به روش عمومی فنل-کلروفرم صورت گرفت. تکثیر قطعه COI توسط پرایمرهای RACOI-F و RACOI-R انجام شد. قطعات تکثیر شده از نظر اندازه با SSCP (Single strand conformation polymorphism) بررسی شدند. سپس محصولات PCR نمونه های متفاوت، مستقیماً توالی یابی شدند. نتایج حاصل از توالی یابی نشان داد که فاصله ژنتیکی بین نمونه های جربیل بزرگ بر اساس موقعیت جغرافیایی نمونه گیری در بازه ی 004/0 تا 069/0 قرار گرفته است و در مقایسه با فاصله ژنتیکی نمونه های برون گروه (out group)، به عنوان شاهد، که در بازه ی 22/0 تا 27/0 قرار دارد، بسیار کمتر است. با توجه به این یافته ها و اینکه توالی مورد بررسی فاصله ی ژنتیکی درون گونه ای بسیار کمتری نسبت به فاصله ی ژنتیکی برون گونه ای دارد قطعه COI می تواند به عنوان توالی بارکددهی DNA برای این گونه مورد استفاده قرار گیرد. براساس این تحقیق، می توان از نشانگر COI به منظور شناسایی سریع جربیل بزرگ در مدیریت پیشگیری از بیماری استفاده نمود.