مهران رضائی

خودبیگانگی همواره به عنوان مشکلی که گریبانگیر بشر بوده، مورد توجه علمای علوم انسانی است و از زاویه نگاه خود آن را مفهوم‌شناسی کرده و به علل و عواقب آن پرداخته‌اند. این موضوع به ویژه محل بحث فلاسفه اسلامی و غربی بوده است. اما در این پژوهش به دور از آرای فلسفی و صرف نظر از نگاه فیلسوفانه، به مسئله صرفاً با مراجعه به مضامین قرآنی و روایی و نیز استناد به آرای آیت‌الله جوادی آملی به تحلیل رابطه خودفراموشی و خدافراموشی پراخته است. پژوهش حاضر در چهار فصل تنظیم شده است. در فصل اول، به کلیات و مفهوم‌شناسی پرداخته، و مفاهیم نسی، غفلت و سهو را بررسی می‌کند و در فصل دوم به ماهیت و ویژگی‌های خودفراموشی می‌پردازد. در فصل سوم تأثیر خودفراموشی در دگرفراموشی را بررسی می‌کند و در فصل چهارم به تأثیر دگرفراموشی بر خودفراموشی می‌پردازد. این پژوهش، به روش توصیفی و تحلیلی در پایان به این نتیجه می‌رسد که با توجه به آیات قرآن کریم، خودفرامویشی یه معنای از دست دادن فطرت توحیدی نیست بلکه به معنای عطف توجه به صورت مادی و غفلت از صورت نوعیه انسان و روح انسانی است و در رابطه انسان با خدا، با توجه به اینکه طبق نظر آیت‌الله جوادی آملی، اعتقاد به توحید مقوم صورت نوعیه است، نسیان خداوند یقیناً منجر به نسیان خویشتن خواهد شد و از طرفی دیگر با نظر آیت الله جوادی آملی مبنی بر اینکه مبدأ و معاد یکی است و انسان مظهریت تام و تمام در جمیع اسمای الهی را دارد، نسیان خویشتن نیز منجر به نسیا خدا خواهد شد. Alienation has always been the concern of humanities scholars as a problem that has plagued humanity, and they have conceptualized it from their perspective and have addressed its causes and consequences. This issue has been the subject of discussion among Islamic and Western philosophers. However, in this research, away from philosophical opinions and regardless of the philosophical point of view, the problem has been analyzed by referring to Quranic and narrative themes and citing the opinions of Ayatollah Javadi Amoli to analyze the relationship between self-forgetfulness and God-forgetfulness. The current research is arranged in four chapters. In the first chapter, it deals with generalities and concepts, and examines the concepts of forgetfulness, neglect, and forgetfulness, and in the second chapter, it deals with the nature and characteristics of self-forgetfulness. In the third chapter, it examines the effect of self-forgetting on alter-forgetting, and in the fourth chapter, it deals with the effect of alter-forgetting on self-forgetting. This research, using a descriptive and analytical method, finally comes to the conclusion that according to the verses of the Holy Quran, self-forgetfulness does not mean losing the monotheistic nature, but it means turning attention to the material form and neglecting the physical form of man and human soul. Regarding the relationship between man and God, considering that according to Ayatollah Javadi Amoli, belief in monotheism is a type of form, forgetting God will certainly lead to forgetting oneself, and on the other hand, according to Ayatollah Javadi Amoli, that the origin and resurrection are one. and man has the complete manifestation in all the divine names, forgetfulness of oneself will also lead to forgetfulness of God.