محمد رحمانی

مقدمه: در حال حاضر محصولات دریایی نقش بسیار زیادی در تامین غذای انسان ها ایفا می کنند و با شناخت بیشتر مطلوبیت غذایی محصولات دریایی بر مصرف آن ها نیز افزوده شده است. از این رو افزایش تقاضا برای محصولات دریایی موجب توسعه زیاد صنعت شیلات در حاشیه اکوسیستم های آبی شده است. در ارتباط با بررسی عناصر جزئی در ماهی کلیکای معمولی در دریای کاسپین مطالعات اندکی انجام شده است. همچنین با توجه به اینکه به صورت مستمر آلودگی های دریای کاسپین در حال افزایش بوده، مطالعه و پایش مستمر آلودگی ها خصوصا عناصر جزئی در این دریا بایستی مورد توجه قرار گیرد. به دلیل فشار ماهیگیری بر روی کیلکای معمولی(Clupeonella cultriventris caspia) و اهمیت دریای کاسپین عناصر جزئی مورد بررسی قرار گرفت. روش کار: تعداد 15 عدد نمونه آب (5 نمونه از هر یک از سه ایستگاه مورد مطالعه) گرفته شد. همچنین تعداد 1050 نمونه کیلکای معمولی از سه منطقه امیرآباد بهشهر، بابلسر و بندر انزلی (هر منطقه 350 نمونه) جمع آوری شد. سپس میزان تجمع عناصر جزئی در تمامی نمونه های آب و ماهی پس از انجام فرآیند هضم اسیدی با استفاده از دستگاه اسپکترومتر جرمی پلاسمای جفت شده القائی (ICP-MS) اندازه گیری شد. در نهایت با استفاده از مدل های موجود، ریسک مصرف ماهیان کیلکا و نیز پتانسیل آلودکی آب دریا تعیین شد. عناصر سنجش شده در ماهی و آب شامل آلومینیوم (Al)، آرسنیک (As)، برم (Br)، کادمیوم (Cd)، کبالت (Co)، کروم (Cr)، سزیم (Cs)، مس (Cu)، آهن (Fe)، جیوه (Hg)، منگنز (Mn)، مولبیدن (Mo)، نیکل (Ni)، سرب (Pb)، روبیدیم (Rb)، آنتیموان (Sb)، سلنیوم (Se)، قلع (Sn)، تیتانیوم (Ti)، وانادیوم (V) و روی (Zn) بود. علاوه بر عناصر ذکر شده، عناصر باریم (Ba)، بیسموت (Bi)، لیتیوم (Li)، تالیم (Tl)، اورانیوم (U) و زیرکونیوم (Zr) در نمونه های آب نیز مورد بررسی قرار گرفت. نتایج: غلظت کادمیوم (Cd) ، جیوه (Hg) و روی (Zn) در آب، خطرات زیست محیطی قابل توجهی را نشان داد و از حد مجاز برای آبزیان فراتر رفت. به طور کلی غلظت عناصر جزئی در قسمت جنوب شرقی دریای کاسپین نسبت به سایر ایستگاه ها بیشتر بود. مقدار برآورد روزانه آرسنیک (AS) ، کادمیوم (Cd) ، کبالت (Co) ، جیوه ، منگنز (Mn) ، سرب (Pb) ، آنتیموان (Sb) و وانادیوم (V) از مصرف کیلکای معمولی بیشتر از مقدار روزانه قابل قبول توصیه شده تو