هدف از آفرینش انسان ؛ نیل به مقام قرب و لقای الهی است. کمال انسان در زندگی دنیویِ و با حرکت در صراط مستقیم، محقق می شود. بر اساس برخی گزاره های دینی، سیر تکامل انسان به دنیا محدود نیست؛ بلکه با مرگ دریچه ای دیگر از تکامل بر او باز می شود. که از آن با «تکامل برزخی» یاد می شود. اندیشمندان مسلمان در این خصوص نظرات متفاواتی ارائه کرده‌اند. علامه ذوفنون حسن زادۀ آملی (ره) در شمار باورمندان به تکامل برزخی است. وی ادله فراونی برای اثبات این نظریه ارایه نمود. شماری از این ادله؛ نقلی و روایی است. نوشتار پیش رو که به روش توصیفی- تحلیلی فراهم شده مستندات حدیثی ارایه شده از ایشان را به بحث نهاده است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد؛ هر چند در سند برخی روایات ارایه شده برای اثبات تکامل برزخی ملاحظاتی مطرح است اما تعدد این روایات و نیز دلالت روشن آن برای اثبات این نظریه به میزان زیادی اطمینان بخش است. انضمام ادله روایی به ادله قرآن و عقلی سبب افزایش اعتبار این نظریه است. نتیجه این پژوهش در مباحث عرفانی و عقیدتی مرتبط با تکامل برزخی قابل استفاده است همچنان که این نوشتار در عرصه معارف عمیق حدیثی و فقه الحدیث کاربرد دارد .
