درباره نخستین آیات نازله بر پیامبر، آرای مختلفی وجود دارد؛ اما روایات درباره دو قول از این اقوال ـ آیات سوره حمد و آیات ابتدایی سوره علق ـ بیشتر است. بیشتر دلایل عالمان مسلمان در این موضوع، تنها به روایات متکی است و جنبه نقلی دارد. اما پرسش این است که آیا میتوان از راه عقلی هم به اثبات این مطلب پرداخت؟ این پژوهش با استفاده از روش توصیفیـتحلیلی به این مساله میپردازد. یافتهها حاکی از این است که هرچند بر اساس ظاهر بعضی روایات، آیات نخستین سوره علق آغازین آیات نازله بر پیامبر است، اما چون در این آیات، جز فرمان خواندن وحی و اوصاف پروردگار، مطلب دیگری ملاحظه نمی شود، لذا نزول این آیات در آغاز بعثت چندان مقبول به نظر نمی رسد. آنچه از جمع بندی دلایل عقلی و نقلی به دست میآید این است که احتمالاً اولین آیات نازلشده بر پیامبر، آیات سوره حمد بوده است.
