پژوهش حاضر درباره جهاد تبیین در عملکرد اصحاب ائمه (علیهم‌السلام) می‌باشد؛ این پژوهش به روش توصیفی و تحلیلی بر مبنای کتابخانه‌ای با بررسی منابع تاریخی و تطبیق آن با قرآن و روایات به مسئله‌ی جهاد تبیین در عملکرد اصحاب ائمه (علیهم‌السلام) که تأثیرگذارترین قشر فرهنگی در جامعه آن زمان بعد از ائمه (علیهم‌السلام) به حساب می‌آمدند، پرداخته می‌شود. و هدف کشف بیان روشنگری‌هایی است که اصحاب ائمه (علیهم‌السلام) انجام داده‌اند. با بررسی عملکرد اصحاب روشن می‌شود که آن‌ها از همه‌ی ابزارهای مفید از جمله: شعر، مناظره و... برای تبیین دین بهره می‌گرفتند و انگیزه آن‌ها این است که افراد جامعه اسلامی در برابر عقاید منحرف دشمنان ایستادگی و مبارزه کنند. اهمیت الگوگیری از ائمه (علیهم‌السلام) و همچنین اصحاب ایشان در مسیر هدایت الهی پوشیده نیست. متون روایی بر ضرورت تقلید از اعمال و رفتار اصحاب ائمه (علیهم‌السلام) در شئون مختلف زندگی؛ اعم از ایمان؛ اخلاق و ...تأکید دارند. اصحابی که در این نوشتار درباره آن‌ها بحث شده است مربوط به چهار بازه زمانی است. این چهار دوره، دوران امامت امام باقر، امام صادق، امام کاظم، و امام رضا (علیهم‌السلام) است. و از آن جا که وصف جهاد همه‌ی یاران ائمه (علیهم‌السلام) گسترده‌تر از آن است که بتوان به تمام آن‌ها اشاره کرد. از این رو در این نوشته به عملکرد برخی از چهره‌های برجسته از اصحاب از جمله: هشام بن حکم، صفوان بن یحیی، علی بن یقطین، مؤمن طاق، ابوبصیر و اصحاب برجسته‌ی دیگری نیز پرداخته شده است که در ادامه بحث اشاره خواهد شد.
