ایمان موهبت الهی است که انسان به وسیله آن می‌تواند مسیر سعادت و تعالی را پیش گیرد و به عنوان انسان مومن شناخته گردد. و در پرتو آن، بینش و معرفت انسان نسبت به حقایق عالم تعالی می‌یابد و او را به سر منشا خیرات می‌رساند. این موهبت الهی تحت اراده‌ی انسان تحقق می‌یابد، انسان به عنوان تنها موجود مختار می‌تواند ایمان داشته باشد یا کفر بورزد. از اینرو، تحصیل مبادی و مقدمات ایمان و همچنین شناخت ابزارها و راه هایی که می تواند آدمی را به این صفات نفسانی ارزشمند برساند، حائز اهمیت می‌گردد. پژوهش پیش رو با تکیه بر روش «تحلیل مضمون» به بررسی زمینه های ایمان آوری، مراتب و عوامل افزایش ایمان و موانع ایمان، از منظر قرآن پرداخته است. در این راستا، 18 مضمون کلیدی به عنوان زمینه های ایمان بر مبنای نظریه تتنس، از قرآن استخراج، و در سه ساحت «معرفتی، عاطفی و ارادی» طبقه بندی و مورد بررسی و تبیین قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می‌دهد ایمان، محصول ترکیب ابعاد سه‌گانه معرفت، عاطفه و اراده است و این سه بُعد در هم اثرگذار اند. و در بررسی مراتب و درجات ایمان، به 5 مرتبه ایمان، و در بحث عوامل افزایش ایمان به 9 عامل اساسی برای تقویت و فزونی ایمان اشاره گردید، بر این اساس هر اندازه معرفت آدمی عمیق تر و خضوع و خشوع و تسلیم قلبی او مستحکم تر باشد، ایمان هم افزایش می یابد و انسان مؤمن می‌تواند با افزودن بر ایمان خود، به جایگاه والاتری در نزد خداوند دست یابد. در بررسی موانع ایمان آوری نیز، 29 مضمون کلیدی، از قرآن استخراج، و در دو دسته «موانع درونی و بیرونی» طبقه بندی گردید. موانع درونی، در دو نوع: «معرفتی ـ احساسی» و «اخلاقی ـ عملی» و موانع بیرونی، در دو گونه: «حکومتی» و «اجتماعی» بررسی، و تاثیر و تاثّر میان برخی موانع تبیین گردید. با توجه به کثرت تکرار برخی مضامین در آیات، می توان ادعا کرد اموری چون: قساوت قلب و کوردلی، تقلید کورکورانه، لجاجت و حق ناپذیری، خود برتر بینی و.... از منظر قرآن مهم ترین موانع ایمان در عصر نزول بوده اند.
