مرتضی علویان

چکیده انقلاب اسلامی ایران آنگونه که صاحبنظران و پژوهشگران برجسته و صاحب سبک غربی در حوزه مطالعات انقلا بها همانندآبراهامیان، فوکو، اسکاچپول و .... به آن اذعان داشت هاند پدید های منحصر به فرد و نسخ های واحد است که پیش از آن مثل و مانندی نداشته است تازگی و شگفتی این انقلاب تا آ نجا تأثیرگذار بوده که با روی دادن آن کلیدواژه جدیدی تحت عنوان «انقلا بهای پست مدرن 3» یا انقلا بهای نسل سوم به قاموس لغت شناسی انقلابها اضافه شده است. آنگونه که از مطالعه تاریخ معاصر م یتوان فهمید به نظر م یرسد تمامی انقلا بهای سیاسی و اجتماعی معاصر از انقلاب کبیر فرانسه در و اپسین سا لهای سده 18 تا بهار عربی در خاورمیانه که در نخستین دهه از قرن 21 اتفاق افتاد هاند حول سه محور و با سه شعار اصلی شک لگرفت هاند: انقلا بهایل یبرالیستی با شعار آزادی، انقلابهای سوسیالیستی با شعار عدالت و انقلا بهای ناسیونالیستی با شعار استقلال اماّ انقلاب اسلامی ایران ب یتردید اولین انقلابی است که راهی دیگر در پیش گرفته و بر عاملی عا متر، موس عتر و مؤثرتر به نام معنویت شک لگرفته است این سنّت شکنی انقلاب اسلامی ایران تقریبا تمامی انقلابهای پیشین و گفتما نهای حاکم بر آ نها را خلع سلاح نمود و شعارهای آزادی، برابری و استقلال را ذیل گفتمان معنوی تگرایی دینی بازتعریف نمود و در قالب یک تئوری جدید به جهان عرضه کرد. این ویژگی منحصربه فرد یعنی محوریت معنویت و مذهب در یک انقلاب سیاسی و اجتماعی مسائل جدید و ابهاماتی نو را فراروی این انقلاب قرار داد که مسبوق به سابقه نبود که مه مترین آ نها چیستی و چرایی مشروعیت در سازواری اسلامیت با جمهوریت است پرسشی که علیرغم گذشت 4 دهه از شک لگیری گفتمان انقلاب اسلامی به دلیل اهمیّت موضوع هنوز تازگی خود را در محافل علمی حفظ کرده و به پاسخ درخور خود دست نیافته است. از این روی پژوهشگر در این تحقیق بر آن است تا از راه مقایسه دو نظریه ولایت فقیه و دموکراسی متعّهد که به نوعی بیانگر اتصال اندیش ههای روحانیت و روشنفکران در دهه پایانی حاکمیت نظام پادشاهی بودند به این پرسش اساسی پاسخ گوید که منشا مشروعیت نظام برخاسته از انقلاب اسلامی چیست؟ و دو عامل اسلامیت و جمهوریت در این فرآیند دارای چه نقش و جایگاهی هستند؟