چکیده واژهای سانسکریت، به معنی دایره مقدس و نمادی از کمال است. معمولاً از دوایر متحدالمرکزی ، ماندالا یکی از کهنالگوها تشکیل شده است که علاوه بر شکلگیری در هنرهای مختلف به اشکال گوناگون در طبیعت نیز نمود پیداکرده است. ماندالا در سنت دینی هندو و بودائی از دیرباز مقدس بوده و مبنای ساخت معابد و بناهای معماری بوده است. چنانچه در سرزمین ایران نظیر آن، طرح اسپیرال بوده است که حضوری پررنگ در هنرهای سنتی این مرزوبوم داشته و دارد. در پژوهش پیش رو با توجه به اهداف خاص در راستای تمرکز در هنرهای سنتی ازجمله گل و مرغ و شناخت برخی از الگوهای تصویری معتبر، نگارندگان به بررسی تجلی ماندالا در آثار گل و مرغ لطفعلی شیرازی (هنرمند دوره قاجار) میپردازند. روش تحقیق در این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی و شیوه گردآوری اطلاعات بهصورت کتابخانهای و اسنادی است. با توجه به ساختار برخی از آثار لطفعلی شیرازی بهویژه آثار گل و مرغ، اینگونه به نظر میرسد که طراحی ماندالا در کلیات ساختار گل و مرغ مشاهده میگردد. البته این نکته در پژوهش بررسی شده که به چه شیوههایی و چگونه طرح ماندالا در آثار هنرمند مذکور متجلی شده است. نتایج تحقیق نشان داده است که طرح ماندالا در اجزا گل و مرغ در قالب ترکیببندی محوری (تکمحوری) و ترکیببندی پراکنده (چند محوری) قابلرؤیت است و نیز این قاعده در برگها و ساقهها هم دیده میشود. ارتباط ساقهها، برگها و گل و مرغها ترسیم شده در تابلو به شکل انداموار به ساختاری متحد و واحد منجر گردیده است و همچنین دو شیوه طراحی حلزونی و دایرهای در گل و مرغها نمود بصری پیدا کرده است.
