نخستین تجربیات ناآگاهانه ما از فضای زیسته طبیعی و مصنوع و نقش آنها در فهم شهودی عالم و رسوبشان در وجود آدمی به مثابه مبنای سنجش فهم حسی ما از معماریست. انسان با قرارگیری در فضا و انجام فعالیت، رفتار را خلق میکند و گام اصلی را در مسیر تبدیل فضا به مکان برمیدارد. یکی از مفاهیمی که در حوزه پدیدار شناسی برای شناخت فضای معماری شکل گرفته، اتمسفر است. اتمسفر فرد را وادار به اندیشیدن میکند و احساسات مخاطب را برمیانگیزد. هدف از این پژوهش بررسی اتمسفر فضا در خانههای تاریخی شرق گیلان از دریچه نگاه پیتر زومتور است. به باور زومتور فرایند شکل گیری بنا بر تعامل دائمی، عقل و احساس استوار است روایت ساده در هستی شناسی معماری او از تاثیر بلاواسطه هنر بر انسان و تولید نوعی اتمسفر برخاسته از حافظه و احساس است. روش این پژوهش توصیفی تحلیلی و گردآوری مطالب به شیوه کتابخانه ای بوده و بر پایه پژوهش میدانی استوار است. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آفرینش اتمسفری پرقدرت از ترکیب فرمها و محتوای این خانههاست به گونه ای که مخاطب را تحت تاثیر قرار داده و فضاهایی که در آن زیسته را به او یادآوری میکند. اجزای این خانهها در جایگاهی قرار گرفته اند که مفید و موثر باشند، خودشان را یافتهاند و تبدیل به همان چیزی شده اند که برای آن هدف گذاری شده بودند؛ خانه.
