ازجمله آثاری که سهم بارزی درشناسایی فرهنگ و تمدن در بسیاری از مسائل گوناگون ادوار کهن داشته و تحقیق بر روی آنها جوابگوی مجهولات بیشماری است، آثار کندهکاری بر روی مهرها میباشند. نقش مهر در دورههای مختلف متفاوت بوده و این نقشها نشانه پیشرفت جوامع مختلف است. مهرها با توجه بهجایگاه مذهبی، سیاسی و اعتقادی که در جوامع مختلف داشتهاند شناخت آنها مجهولات فراوانی به لحاظ اطلاعات اجتماعی و اقتصادی را میتواند پاسخگو باشد. دوره هخامنشی و دوره ساسانی ازجمله ادواری است که به ساخت و کاربرد مهر توجه گردیده، در این پژوهش سعی بر آن است که با بررسی بصری نقوش مهم و رایج هنری مهر در این دو دوره به شناخت اعتقادات، باورها، وضعیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی آن دوران از طریق نقوش نمادین دستیابیم. با توجه به تنوع فرم، جنس و نقش بر روی مهرها به نظر میرسد که مهر در بین تمام طبقات اجتماع هخامنشی و ساسانی در زمینههای مختلف ازجمله نشانه مالکیت، جنبه دعایی و تعویذ، شخصی، اداری و تجاری مورداستفاده قرار میگرفته است.این پایاننامه تلاش دارد تا به پاسخ این پرسش دست یابد که: نقوش مهرها وگِل مهرهای دو دوره هخامنشی و ساسانی از منظر نماد چگونه قابل تطبیق هستند؟ نگارنده در این پایاننامه در تلاش است تا با بهرهگیری از روش مطالعه توصیفی و تطبیقی و با استفاده از منابع کتابخانهای و اسنادی و همچنین استفاده از عکس تعدادی از مهرهای مکشوفه انجامشده است به نمادشناسی مهر هابپردازد. نتایج حاکی از آن است که نقوش هخامنشی و ساسانی مهرها و گل مهرهها شباهت بسیاری با یکدیگر دارد. در هر دو تمدن جانوران بافرهنگ و عقاید حکومتهای مختلف ریشههای عمیقی دواندهاند و تجلیگر باورها و عقاید مردمان دوران باستان میباشند. لیکن در دوره ساسانی برخلاف دوره هخامنشی چه به لحاظ موضوع و چه به لحاظ فرم و نوع جنس به کار گرفته شد در مهرهها شاهد تنوع بیشتری هستیم. این نقوش دارای مفاهیم و اعتقاداتی است که در میان مردمان باستان نمادی از عظمت، تقابل خیر و شر، قدرت شاهانه، محافظ و نگهبان بوده است. این نقوش در عین سادگی، بهصورت تقارن و در حالت ایستا و پویا ایجادشدهاند که تماماً گرایش به انتزاع دارند .
