قرار گرفتن ایران در جنوب غرب آسیا در طول تاریخ به این سرزمین موقعیت استراتژیک سیاسی، نظامی و اقتصادی داد. این موقعیت استراتژیک موجب می شد تا ایران در ادوار مختلف تاریخی از سوی قدرت های مختلف منطقه ای و بین المللی با اهداف و انگیزه های سیاسی، نظامی و اقتصادی مورد توجه قرار گیرد. از این قاعده ایران عصر قاجار نیز مستثنی نبود. ایران در قرن نوزدهم در نتیجه تحولات جهانی و رقابت های استعماری در کانون توجه دیپلماسی قدرت های استعماری این قرن قرار گرفت. رویکردهای دیپلماتیک قدرت-های استعماری اما در طول این قرن نسبت به ایران یکسان نبوده و از رویکرد سیاسی به رویکرد اقتصادی دچار تغییر شد. بر این اساس این پژوهش در صدد است تا با استفاده از روش تحقیق تاریخی به طرح و پاسخ گویی این پرسش بپردازد که در دیپلماسی قدرت های استعماری قرن نوزدهم رویکرد سیاسی نسبت به ایران چگونه شکل گرفت و چگونه این رویکرد سیاسی دچار گذار به رویکرد اقتصادی شد؟ یافته های تحقیق نشان می دهد که ایران در آستانه قرن نوزدهم به دلیل مجاورت با هند مورد توجه همزمان سیاسی دستگاه دیپلماسی سه قدرت استعماری انگلستان، روسیه و فرانسه قرار گرفت. در دیپلماسی انگلستان ایران منطقه ای حائل برای جلوگیری از نفوذ قدرت های استعماری به هند بود. در مقابل روسیه و فرانسه ایران را راه نفوذی به هندوستان در دیپلماسی خود در نظر گرفته بودند. این وضعیت اما پس از جنگ های ایران و روس و انعقاد عهدنامه ترکمانچای تغییر کرد و با از بین رفتن اهمیت ایران برای انگلستان به عنوان منطقه حائل میان هندوستان از یک سو و اشغال بخش های زیادی از خاک ایران و تحمیل عهدنامه تجاری ترکمانچای از سوی دیگر موجب شد تا در دیپلماسی قدرت های استعماری نسبت به ایران تغییر رویکرد، از رویکرد سیاسی به رویکرد اقتصادی صورت گیرد. تلاش قدرت های استعماری برای تهیه مواد اولیه مخصوصاً مواد اولیه کشاورزی و صدور کالاهای ساخته شده مصرفی به بازارهای ایران از نشانه های بارز این تغییر رویکرد از دهه چهارم قرن نوزدهم است.
