حدود 15 درصد از زوجین در جهان از مشکل ناباروری رنج می برند. این مشکل از گذشته تا کنون به عنوان یکی از مهمترین دغدغه هایی است که در اکثر موارد درمان آن با مشکلات ناشناخته روبرو است. از سوی دیگر کاهش کیفیت یا عملکرد اسپرم به عنوان مهمترین دلیل ناباروری مردان محسوب می گردد و عده ای از محققین بهترین راه درمان آن را شناخت فاکتورهای موثر بر کیفیت اسپرم می دانند. تاکنون فاکتورهای زیادی از قبیل اختلالات فیزیکی، هورمونی، ژنتیکی و محیطی شناخته شدند که قادرند به نوعی بر روی توانایی باروی مردان تاثیر گذاشته و سبب ناباروری گردند اما با این وجود فاکتورهای ناشناخته زیادی وجود دارند که هنوز اثرات شدید آنها بر روی توانایی اسپرم ها ناشناخته مانده و همین موضوع درمان ناباروی را در اکثر موارد بسیار دشوار و غیرممکن نموده است. کاهش کیفیت و کمیت ترکیبات مایع سمن از جمله آنتی اکسیدانها، عناصر ماکرو نظیر کلسیم، منیزیم و روی و قند فروکتوز از جمله دلایل پیچیده در کاهش توانایی باروری مردان محسوب می گردند. از سوی دیگر آنتی اکسیدانهای مایع سمینال با جمع آوری رادیکالهای آزاد نقش به سزایی در حفظ عملکرد طبیعی سلولهای اسپرم در برابر استرس های اکسیداتیو بازی می کنند، عناصر موجود در مایع سمینال مردان، از جمله روی، منیزیم و کلسیم به عنوان یکی از مهمترین ترکیبات سمن مردان محسوب می شوند و کاهش در سطح آنها ممکن است که اثرات شدیدی بر روی عملکرد اسپرم ها اعمال نماید. برای مثال عنصر روی نه تنهای اینکه در ساختمان بسیاری از متالوپروتئین ها شرکت می کند بلکه نقش آنتی اکسیدانی بسیار مهمی نیز در سمن مردان دارد، یا عنصر منیزیم که به عنوان کوفاکتور برای بسیاری از آنزیم های نیازمند ATP اعمال وظیفه می کند. قند فروکتوز از جمله منابع تولید انرژی برای سلولهای اسپرم مردان بوده و کاهش در غلظت آن احتمالا سبب کاهش در کیفیت حرکت اسپرم می گردد. به همین منظور هدف از تحقیق کنونی مقایسه غلظت آنتی اکسیدانهای تام، عناصر ماکرو از جمله کلسیم، منیزیم و روی و غلظت فروکتوز در مایع سمینال مردان بارور و نابارور و بررسی ارتباط آنها با کیفیت اسپرم می باشد. از آنجایی که در تحقیق کنونی نمونه های متعدد سیگاری نیز وجود داشتند بنابراین مقایسه این پارامتر ها در بین مردان سیگاری و غیرسیگاری از دیگر اهداف این تحقیق می باشد. برای این منظور، ابتدا کیفیت پارامترهای اسپرمی در 101 مراجعه کننده بارور و نابارور اعم از سیگاری و غیرسیگاری مورد مطالعه و آنالیز قرار گرفت. سپس فعالیت آنتی اکسیدانهای تام، غلظت ویتامین C، غلظت عناصر کلسیم، منیزیم، روی، سدیم و پتاسیم و غلظت فرکتوز با استفاده از روش های شیمیایی و بیوشیمیایی مورد اندازه گیری شدند. پس از اندازه گیری، ارتباط میان غلظت این ترکیبات با کیفیت پارامترهای اسپرمی مطالعه گردید. نتایج مطالعات ما نشان داد که: i) کیفیت پارامترهای اسپرمی نه تنها بین مردان بارور و نابارور تفاوت چشم گیری داشت، بلکه تفاوت قابل ملاحظه ای بین مردان سیگاری و غیرسیگاری نیز مشاهده گردید. ii) فعالیت آنتی اکسیدانهای تام، در بین مردان بارور و ناباور اعم از سیگاری و غیرسیگاری، تا حدود قابل ملاحظه ای متفاوت بود، که به نظر می رسد کاهش فعالیت آنتی اکسیدانهای تام به دلایل ناشناخته ای در سمن مردان سیگاری یکی دیگر از دلایل کاهش کیفیت اسپرم در آنها باشد. iii) غلظت ویتامین C بین مردان بارور و نابارور به طور معنی داری تفاوت داشت اما تفاوت معنی داری بین غلظت ویتامین C در بین مردان سیگاری و غیرسیگاری دیده نشد، از طرفی بین غلظت ویتامین C با برخی از پارامترهای اسپرم مخصوصا مورفولوژی اسپرم ارتباط معنی داری مشاهده شد. iv) مقایسه غلظت فروکتوز بین مردان بارور و نابارور اعم از سیگاری و غیرسیگاری تفاوت قابل ملاحظه ای نداشت و ارتباط معنی داری بین غلظت فروکتوز و کیفیت اسپرم در بین آنها مشاهده نشد. v) مقایسه غلظت عناصر کلسیم، منیزیم، سدیم، پتاسیم و روی در بین این افراد جالب توجه بود. غلظت سدیم و پتاسیم در بین این افراد تفاوت چندانی نداشت، اما غلظت کلسیم و منیزیم و روی تا حددو قابل ملاحظه ای متفاوت بود. به طوری که بین غلظت روی و کیفیت پارامترهای اسپرمی ارتباط معنی داری مشاهده گردید. از طرفی مطالعات ما نشان داد که بین غلظت روی در مردان سیگاری و غیرسیگاری تا حدودی اما نه معنی دار تفاوت محسوسی وجود دارد. ما احتمال می دهیم که کاهش کیفیت اسپرم در مردان سیگاری تا حدود زیادی به خاطر افزایش سطح اکسیداتیوی ناشی از کاهش آنتی اکسیدانها و تولید بیش از حد رادیکالهای آزاد در اثر افزایش تعداد اسپرم های غیرطبیعی و لکوسیت ها باشد، چرا که لکوسیت ها و اسپرم های غیرطبیعی از جمله مهمترین منابع تولید رادیکالهای آزاد بوده و مطالعات نیز نشان دادند که تعداد لکوسیتها و درصد اسپرم های غیرطبیعی در مردان سیگاری در مقایسه با مردان غیرسیگاری بیشتر می باشد بنابراین احتمال می رود افزایش سطح رادیکالهای آزاد با اسیب اکسیداتیوی لیپید ها، پروتئین ها، قندها و DNA اسپرم سبب کاهش در کیفیت و عملکرد سلولهای اسپرم گردیده که در نهایت منجر به کاهش توانایی باروری در آنها می گردد. از سویی دیگر مطالعات محققین نشان داد روی یکی از عناصر عناصر مهم در سمن مردان بوده و دارای خاصیت آنتی اکسیدانی ویژه ای نیز می باشد بنابراین کاهش غلظت روی می تواند یکی از دلایل کاهش سطح آنتی اکسیدانهای تام و افزایش اثرات اکسیداتیوی رادیکالهای آزاد محسوب گردد. اما احتمال می دهیم کاهش سطح روی می تواند به عنوان یکی دیگر از دلایل کاهش کیفیت اسپرم در مردان نابارور مورد توجه قرار گیرد. از طرفی اندازه گیری فعالیت آنتی اکسیدانها و عناصر ماکروی موجود در سمن مردان از اهمیت قابل توجهی برخوردار است و تحقیقات بیشتر در این رابطه بخصوص در مردانی که سابقه ناباروری دارند می تواند نتایج قابل توجهی را در مدیریت کنترل نابارور مردان به ارمغان بیاورد.
