یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در تاریخ اندیشه شیعی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، رابطه میان عقل و نقل می‌باشد. دستیابی به تحلیل درست این رابطه از آن رو دارای اهمیت است که راه را بر شناخت منابع معتبر معرفت دینی هموار می سازد. از سوی دیگر، علامه طباطبایی یکی از بزرگترین حکیمان متعالیه سده اخیر به شمار می رود؛ بدین جهت تحلیل آراء او از اهمیت خاصی برخوردار است. بر اساس پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی درصدد بررسی جایگاه تاریخی عقل و نقل در اندیشه شیعی و رابطه آن دو از دیدگاه علامه طباطبایی است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که علامه طباطبایی عقلانیت را از سویی به طور کلی هماهنگی نظر و عملِ انسان، با فطرت اصیل و سالم او شمرده است و از سوی دیگر، در جایگاه تعیین موارد جزئی هماهنگی مذکور، در ملاک عقلانیت متفاوت را در قلمروی ادراکات نظری و ادراکات عملی در نظر گرفته است: معیار عقلانیت در حوزه ادراکات نظری، منطقی بودن آنها است، یعنی آن دسته از احکام و گزاره‌های نظری، عقلانی‌اند که اصول و قواعد منطق در آنها رعایت شده باشد و ناقض هیچ یک از قوانین منطق نباشند. همچنین علامه طباطبایی عقل را به معنای قوۀ شناخت انسان، و از آن به حقیقت نفس انسان مُدرِک یاد می‌کند.
