احسان نظیفی

موزائیک، مهمترین و گسترده ترین بیماری ویروسی در نیشکر و ذرت است که در کاهش عملکرد این محصولات تاثیر معنی داری دارد. ویروس های خانواده پوتی ویریده و جنس پوتی ویروس یکی از بزرگترین گروه-های ویروس های گیاهی با بیشترین اهمیت اقتصادی هستند. طی بررسی پوتی ویروس های عامل موزائیک در مزارع ذرت و نیشکر استان های مازندران و گلستان و مزارع نیشکر استان خوزستان، دو پوتی ویروس موزائیک نیشکر (SCMV) و موزائیک ایرانی قیاق (IJMV)، با آغازگر دژنره پوتی ویروس ها به صورت غالب شناسایی شدند. در آزمون RT-PCR و با استفاده از آغازگرهای اختصاصی هر ویروس، آلودگی به SCMV و IJMV در کل مناطق مورد بررسی اثبات گردید. توالی کامل دو جدایه SCMV (NRA و ZRA) و یک جدایه IJMV (Maz-Bah) تعیین گردید. همچنین ترادف مربوط به ژن پروتئین پوششی (CP) 23 جدایه دیگر SCMV و 9 جدایه دیگر IJMV از میزبان های مختلف نیشکر، ذرت، سورگوم و قیاق توالی یابی شد. در آنالیز ژنوم کامل، بیشترین شباهت جدایه های ایرانی SCMV در سطح نوکلئوتیدی با جدایه Brisbane-A از استرالیا (با تشابه 92- 7/91 %) و در سطح آمینواسیدی با جدایهARG-1662 از آرژانتین (با تشابه 5/95– 9/95 %) بود. در آنالیز نوترکیبی جدایه های SCMV مشخص شد که هر دو، جدایه های نوترکیب جدید هستند. NRA یک جدایه نوترکیب متشکل از سه جدایه Ohio (آمریکا)، Brisbane-A (استرالیا) و ARG-915 (آرژانتین) است و ZRA نیز یک جدایه نوترکیب متشکل از دو جدایه Ohio و ARG-915 می باشد. نوترکیبی جدایه NRA در مناطق P1، HC-Pro، CI، NIa-Vpg و NIa-pro و برای جدایه ZRA در نواحی P1، HC-Pro، NIa-pro و NIb بود. ژنوم بیماری زای جدایه SCMV-NRA نیز ساخته شد. در آنالیز براساس ژن CP مشخص شد که تنوع ژنتیکی جدایه های ایرانی SCMV نسبتاً کم بوده و بیشترین شباهت آنها با جدایه مصری (9/99-5/97 %) و جدایه های استرالیایی (2/97- 8/95 %) بود. براساس نتایج این تحقیق منشا جدایه های ایرانی SCMV احتمالا قلمه های وارداتی نیشکر از سایر کشورها می باشد. در دندروگرام حاصل از مطالعات تبارزائی براساس ژنوم کامل، جدایه های IJMV در میان سایر پوتی ویروس های غلات قرار گرفته و وجود IJMV به عنوان یکی از اعضای زیرگروه SCMV تایید گردید. شباهت نوکلئوتیدی و آمینواسیدی ژنوم کامل جدایه IJMV-Maz-Bah با تنها جدایه ثبت شده از این ویروس در بانک ژن (Shz،