برج های آرامگاهی، شاخص ترین آثار معماری مازندران می باشند که دوره اول شکل گیری و ساخت آنها از سده پنجم قمری و با حمایت حاکمان سلسله بومی آل باوند شروع شده است. دوره دوّم گسترش این آثار پس از هجوم تیمور و تحت حمایت های خاندان مرعشی بوده است. این آثار در انواع متعدد و سبک پذیری شده اند که به علل مختلف با کیفیّت ماندگاری متغیر برجای مانده اند. گرچه متغیرهای طبیعی و انسانی متفاوتی بر پایداری و یا تخریب این سازه ها مؤثر بوده، اما شواهد تاریخی همچون گزارشات موجود در تزئینات وابسته به معماری بیانگر وجود گرایشات سیاسی در ساخت و ساز این آثار می باشد. هدف این مطالعه بررسی تأثیر جهت گیری حمایت های سیاسی ـ مذهبی حکومت های محلی مازندران بر ساخت و ماندگاری برج ـ مقبره های مذهبی بوده است. سوال های پژوهش آن بوده که جهت گیری حکومت های محلی نسبت به برج ـ مقبره های مازندران چه بوده و چه مؤلفه هایی بر حمایت از این آثار تأثیرگذار بوده است. بدین منظور به روش توصیفی ـ تطبیقی در بستر مطالعات کیفی به مطالعه سه نمونه با نام های امام زاده عباس در ساری، درویش فخرالدّین در بابل و شاهبالوی زاهد در چمستان نور پرداخته شده و ضمن بررسی شرایط ساختاری آثار، مؤلّفه بُعد جغرافیایی از مرکزیّت حکومتی بعنوان متغیر تعیین کننده بهره مندی از توجّه مرکز سیاسی درنظر گرفته شده است. نمونه ها به روش غیرتصادفی هدفمند از جامعه آماری برج ـ مقابر مازندران انتخاب شده اند و داده ها به روش میدانی بوسیله فرم، دوربین عکاسی و ابزارهای اندازه گیری گردآوری شده است. نتایج بررسی ها نشان می دهد حکومت ها عمدتن با هدف تبلیغات مذهبی و به شکل نمادین به ساخت و حمایت از برج ـ مقبره های مذهبی پرداخته اند و جغرافیای سیاسی (به معنای فاصله جغرافیایی اثر از مرکز حکومتی) ملاک اصلی گزینش آثار بوده است. لذا باید گفت اهتمام به باورهای مذهبی بواسطه توجّه به اشخاص تأثیرگذار، عامل ثانوّیه مؤثر بر جهت گیری حمایت های حکومتی بشمار می آید.
