سابقه و هدف: گسترش روز افزون ورود فلزات سنگین به محیط و تاثیر آن ها روی ساختار اجتماع جانداران خاکزی موجب بر هم زدن اکوسیستم خاک می شود. از سویی دیگر مطالعه پاسخ های مولکولی و سلولی بی مهر گان خاکزی به عنوان بیومارکرهایی از سلامت محیط می تواند اطلاعات مفیدتری در رابطه با اثرات استرس آلاینده ها بر آن ها ارائه دهد. از این رو هدف مطالعه حاضر بررسی اثرات سرب و کادمیوم روی بقاء، توده زیستی و نیز پراکسیداسیون لیپیدی و ظرفیت آنتی اکسیدانی کل به عنوان نشانگرهای فیزیولوژیکی سلول، از گونه Eisenia fetida کرم خاکی بوده است. مواد و روش ها: در این مطالعه تجربی تست سمیت روی کرم خاکی به روش Filter paper مطابق دستورالعمل 207 سازمان همکاری اقتصادی و توسعه جهانی (OECD) انجام شد. سطح فعالیت آنتی اکسیدان های کل (TAC) و پراکسیداسیون لیپیدی به ترتیب با روش های توان آنتی اکسیدانی احیای آهن (FRAP) و تیو باربیوتوریک اسید (TBA) اندازه گیری شدند. یافته ها: این مطالعه نشان داد میزان LC50 به عنوان نشانگر بقاء برای سرب و کادمیوم به ترتیب بر حسب µg/cm2 در بازه زمانی 24 ساعته 84/54 و 18/14و در بازه 48 ساعته 1/34 و 4/8 است. هم چنین به طورکلی با افزایش غلظت سرب و کادمیوم، میزان مرگ، کاهش وزن، پراکسیداسیون لیپیدی و ظرفیت آنتی اکسیدانی کل افزایش یافت. این در حالی است که حساسیت کرم ها به کادمیوم نسبت به سرب بیش تر بود(05/0P<). استنتاج: براساس یافته ها در گونه E. fetida کرم خاکی در حضور سرب و کادمیوم TAC و MDA به طور معنی داری افزایش پیدا می کند. لذا اندازه گیری TAC و MDA می تواند به عنوان نشانگرهای فیزیولوژیکی سلول در حساسیت گونه E. fetida کرم خاکی به آلاینده های سرب و کادمیوم در مدیریت منابع آلاینده و سلامت محیط زیست مورد توجه محققین قرار گیرد.
