واژه فتنه از ماده «ف، ت، ن» به معنای امتحان و آزمایش و در اصل، از ذوب فلزات جهت جداسازی ناخالصیهای آن گرفته شده و به مصادیقی چون مال و فرزند و امثال آنها اطلاق گشته که عامل آزمایش و امتحان می باشند. این واژه، از واژه هایی است که در صفحات تاریخ خصوصا تاریخ اسلام فراوان به چشم می خورد. واژه ای که همواره یادآور ماجراهای تلخ و گزنده، آشوب و جنایت و خون ریزی، خاطرات آزار دهنده و حتی وحشتناک برای امت اسلام است. فتنه در واقع همان آمیختگی حق و باطل است. به گونه ای که به راحتی نمی توان بین حق و باطل را تفکیک کرد. لذا شناخت فتنه و ریشه های آن اهمیت بسزایی دارد. چرا که بقا و زوال جامعه در گرو شناخت فتنه و راهکارهای مقابله با فتنه است. شناخت فتنه، زمانی ارزش بیشتری پیدا می کند که بدانیم فتنه یک پدیده همگانی است و اختصاص به افراد و زمان خاصی ندارد. و هر کسی ممکن است در مسیر آن قرار بگیرد که این موضوع، ریشه در سنت های الهی دارد. از طرف دیگر، فتنه ها ریشه واحدی ندارند، بلکه مبادی و ریشه های آن مختلف و انواع آن گوناگون بوده و طبیعتا جهت خنثی کردن هر فتنه ای نیازمند شناخت آن نوع و مبادی مربوطه می باشیم. تاریخ پرفراز و نشیب اسلام، سرشار از اتفاقات تلخ و فتنه هایی کور بوده که در کنار تلفات فراوان انسانی، چهره ناصوابی را از اسلام به نمایش گذاشت. آنچه که در این تحقیق بدان پرداخته می شود، فتنه هایی در تاریخ اسلام است که نه ریشه اقتصادی و... بلکه ریشه اعتقادی داشته و برداشتهای نادرست از مباحثی که در علم کلام بدان پرداخته می شود مبدأ پیدایش فتنه بحساب می آیند. لذا از این نوع فتنه، با عنوان «فتنه های کلامی» یاد شده است. عنوانی که احتمالا اولین بار در این تحقیق، از آن استفاده شده است. تاریخ اسلام هر چند شاهد فتنه های گوناگونی چون فتنه بنی امیه و فتنه بنی العباس و.... نیز بوده و پیش از آن، فتنه حکمیت را هم شاهد هستیم که تبعات کلامی و اعتقادی داشته است ولی عمده این فتنه ها، بیش و پیش از آنکه ریشه اعتقادی داشته باشد، فتنه هایی با رنگ و بوی سیاسی بوده اند. اما فتنه هایی چون فتنه خوارج، فتنه خلق قرآن، فتنه وهابیت و.... را باید ناشی از ریشه های اعتقادی و کلامی دانست که مورد اشاره در این تحقیق می باشند. روش تحقیق در این پژوهش به صورت توصیفی، تحلیلی است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بسیاری از ف
