علی اکبر جعفری

منطقه ژئوپلیتیک خزر پس از فروپاشی شوروی، به عنوان کانون رقابت قدرت های ساحلی، منطقه ای و فرامنطقه ای بوده است. این منطقه در طول دو دهه گذشته، با توجه به واقعیت های ژئوپلیتیک منطقه (رژیم حقوقی خزر، موقعیت ژئوپلیتیک خزر در کانون حوزه های ژئوپلیتیک قفقاز، آسیای مرکزی و خاورمیانه، تعلقات قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای در خزر، نوع الگوی رفتاری دولت های ساحلی خزر در مناسبات سیاسی و اقتصادی با یکدیگر و دولت های فرامنطقه ای و به تبع همه اینها نوع ژئوپلیتیک حاکم بر منطقه) در نقش هارتلند جدید اوراسیا نقش آفرینی کرده است. در این رابطه، ویژگی های جغرافیایی هر کشور، جایگاه خاصی را برای آن کشور در خزر بوجود آورده است. روسیه یکی از این کشورهاست که به دنبال حفظ و گسترش منافع پیشین خود در منطقۀ خزر از یک سو سعی در گسترش نفوذ خود در کشورهای تازه استقلال یافته دارد و از سوی دیگر، به دنبال کنترل افزایش قدرت آمریکا در منطقه است. از این رو، سوال پژوهش آن است که ویژگی های ژئوپلیتیک منطقه خزر چه تاثیری بر تلاش روسیه جهت بازگشت به سیاست های امپراتور جویانه گذشته داشته است؟ در پاسخ به این سوال، فرض مقاله آن است که روسیه از طریق مؤلفه های پویای اقتصادی، سیاسی، امنیتی و زیست محیطی منطقه خزر در تلاش برای باقی ماندن به عنوان قدرتمند ترین بازیگر در منطقه بوده است. پژوهش حاضر به روش تبیینی و آزمون فرضیه نیز به صورت ایجابی بوده و نویسندگان با تکیه بر داده های کمی و آماری به تبیین فرضیه اصلی می پردازند.