رضا اسماعیلی

سیل یکی از مهم ترین مخاطرات محیطی است که سالانه خسارات زیادی را به انسانها وارد می نماید. عوامل مختلفی شامل آب و هوا، پوشش سطح زمین، ویژگیهای ژئومورفولوژیکی مناطق و تغییرات انسانی ایجاد شده در سطح زمین در وقوع سیل نقش مهمی دارند. شهرنشینی با ایجاد سطوح نفوذناپذیر موجب افزایش مقدار رواناب و کاهش زمان تأخیر در مناطق شهری می شود(چین و گریگوری، 2005) به علاوه ضعف سازه های شهری مانند ابعاد نامناسب کانال های زهکشی و مسدود شدن این کانال ها می تواند در ایجاد سیلاب های شهری موثر باشد. لذا، تغییرات در فرایندهای هیدرولوژیک نتایج ژئومورفولوژیکی و اکولوژیکی به دنبال دارد(چین و همکاران، 2013). از این رو درک این تغییرات و مدل سازی آن ها می تواند برای طراحی زیرساخت ها و سازه های شهری مهم و کاربردی باشد. وقوع سه سیلاب ویرانگر در طی سال های 1373، 1382، 1391 در شهر نوشهر ، نشان دهنده اهمیت این مسئله در منطقه مورد مطالعه است. نوشهر یکی از شهرهای استان مازندران است که در قسمت غربی جلگه مازندران و در عرض جغرافیایی 36 درجه 39 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 51 درجه 30 دقیقه شرقی قرار دارد(شکل 1). این شهر ساحلی بر روی رسوبات آبرفتی و دریایی کواترنر بناشده و سه رودخانه ماشلک ، گردکل و کورکورسر بر روی آن جریان دارند. ارتفاع شهر نوشهر از تقریباً 27- متر در خط ساحلی تا 28 متر در بالادست متغیر است. نقشه ی کاربری اراضی مربوط به سال های 1345 و 1373، با استفاده از عکس های هوایی در محیط GIS تهیه شد و نقشه کاربری اراضی سال 1395 ابتدا از شهرداری تهیه و با بازدیدهای میدانی و استفاده از گوگل ارث تصحیح و تکمیل گردید. برای تعیین زیر حوضه های شهری از داده های ارتفاعی که در طرح تفصیلی نوشهر تهیه شده است مورد استفاده قرار گرفت. این نقاط که به صورت برداشت زمینی تهیه شدند شامل 36893 نقطه ارتفاعی بوده است. با استفاده از این داده ها مدل ارتفاعی رقومی (DEM) با روش IDW در نرم افزار ARC GIS با دقت کمتر از 5/0 متر تهیه و به 32 زیر حوضه تقسیم شد. لایه کاربری اراضی شهر به 372 بلوک تقسیم بندی شد و تراکم ساختمانی هر بلوک محاسبه گردید. جهت تهیه نقشه خاک شهر از داده های نظام مهندسی نوشهر استفاده شد. این داده ها به صورت 26 نمونه نقطه ای در سطح شهر بوده که در محیط Arc GIS درون یابی گردید و نقشه خاک شهر به دست آمد و گروه های هی