رضا اسماعیلی

شکل رودخانه باوجود آب و رسوب به طور دائم در حال تغییر است. به مقدار مواد ارگانیکی و غیر ارگانیکی محلول و غیر محلول که توسط رود حمل می شود بار کل گفته می شود. بار کل به سه دسته اصلی بار شناور، بار محلول و بار رسوبی تقسیم می شوند. بار شناور شامل تنه، شاخه و برگ های درختان و سایر مواد ارگانیکی است که معمولاً از آب سبک تر هستند و بخش مهمی از بار سیستم های رودخانه ای، خصوصاً در حوضه های جنگلی به شمارمی آیند. مقدار واریزه های ارگانیکی وارده به یک رود به تراکم و نوع پوشش گیاهی کرانه رود، گسیختگی کرانه رود، واژگون شدن درختان و مقدار واریزه هایی که به وسیله سیلاب از دشت سیلابی برداشت می شوند بستگی دارد(اسماعیلی و همکاران،1390).جهت مطالعه واریزه های چوبی بزرگ در رودخانه لاویج 65 سایت موردبررسی و اندازه گیری قرار گرفت. در هر سایت ابعاد کانال شامل عرض، عمق و شیب کانال اندازه گیری شد. در مورد واریزه های چوبی ابتدا منشأ تشکیل آن ها شناسایی شد. بر این اساس واریزه چوبی به دسته درجازا، حمل شده و ترکیبی تقسیم شدند. واریزه های چوبی درجازا شامل قطعات چوبی هستند که در محل باقی مانده و با تأثیر بر ژئومتری جریان و ایجاد ناهمواری در بستر رود بر شرایط جریان آب اثر می گذارند. واریزه های حمل شده واریزه هایی هستند که از بالادست رودخانه به سمت پایین دست حمل شده اند. مهم ترین اثرات واریزه های چوبی در بستر رودخانه لاویج، ایجاد سکو (اشکال پله مانند) و تشکیل موانع رسوبی درون کانالی بوده است(شکل2). برای مقایسه ویژگی های کانال و واریزه های چوبی نمونه ها از آزمون کروسکال والیس استفاده شد. نتایج در سطح معنی داری (Sig) 05/0 نشان می دهد که مقادیر هر یک از متغیرها با توجه به نوع واریزه (درجازا، حمل شده و ترکیبی) تفاوت مشخصی دارند(جدول 3). واریزه های چوبی در 2/66 درصد نمونه ها موجب تشکیل سکو شده و در 8/33 درصد نمونه ها موجب ایجاد موانع رسوبی شده است (جدول 4). از مجموع کل واریزه های چوبی که سکو ایجاد کرده اند 1/43، 4/12 و 7/10 درصد به ترتیب مربوط به واریزه های درجازا، حمل شده و ترکیبی بوده است. واریزه های چوبی که منجر به تشکیل موانع طولی شده اند به ترتیب 9/16، 3/12 و 6/4 درصد مربوط به واریزه های حمل شده، درجازا و ترکیبی شده اند.