گفت‌وگوی علمی میان کنش‌گران، نقش مهمی در شکل‌گیری و پویایی اجتماعات علمی دارد، و اساسا گفت‌وگوی دانشمندان می‌تواند روش ایجاد هر نوع تغییری در نظریه های علمی محسوب شود و پویایی علمی در جریان گفت‌وگوها به ظهور می‌رسد. با توجه به اهمیت گفت‌وگوی علمی، پرسش پژوهش حاضر این است که چه علل و زمینه‌هایی در فضای گفت‌وگوی علمی مؤثر هستند؟ و عوامل و محدودیت‌های شکل‌گیری گفت‌وگوی علمی چیست؟ روش پژوهش مورد استفاده، نظریه‌ی زمینه‌ای است. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های کیفی نیمه‌ساخت‌یافته عمیق با 24 نفر از اساتید، دانشجویان دکتری و پژوهشگران رشته‌ی علوم اجتماعی از میان دانشکده‌های علوم اجتماعی دانشگاه‌های استان تهران جمع‌آوری شده است. یافته‌های پژوهش نشان داده است که 4 شکل گفت‌وگوی علمی، آموزشی، تکمیلی و روشنفکری در میان کنش‌گران علوم اجتماعی وجود دارد که دارای شرایط علّی، زمینه‌ای و پیامدهای متفاوت هستند. در گفت‌وگوی علمی "تجربه‌ی جمعی"، "قصدمندی" و ویژگی‌های "شخصیتی" از عوامل علَی در ایجاد فضای گفت‌وگوی علمی هستند. در کنار این عوامل، شرایط و زمینه‌های دیگری نظیر "موقعیت مکانی" و "استمرار زمانی" نیز از زمینه‌های بسیار مهم در فضای گفت‌وگوی علمی محسوب می‌شوند. در ایجاد فضای گفت‌وگوی علمی، "نظام دیوانسالار حاکم بر دانشگاه و فضاهای علمی" و "احساس شورو‌شعف" به نوعی در کنش افراد و ایجاد فضای گفت‌وگو به عنوان شرایط مداخله‌گر تاثیرگذار بوده‌اند. یافته‌ها هم‌چنین نشان داده است که مشارکت کنندگان برای بقای فضای گفت‌وگوی علمی و حفظ مناسک گفتوگویی، استراتژی "سازندگی" را در پیش می‌گیرند و به تعیین "قواعد رفتاری "، قواعد گفت-وگویی"، قواعد نقد" و "هم‌تکاپویی" دست می‌زنند. در نهایت، پیامد حضور مداوم افراد در فضای گفت‌وگوی علمی، سبب "تغییر و دگرگونی" و "گسترش افق فکری جدید"، "کسب مهارت ارتباطی" و "کتابت " خواهد شد. در گفت‌وگوی آموزشی، "قصد یادگیری و شناخت" و "وجود موضوع مشترک" از عوامل علّی و "اندیشه‌ی متفکران و اساتید برجسته" و" احساس شوروشوق" از عوامل مداخله‌گر در ایجاد گفت‌وگوی آموزشی هستند. موقعیت مکانی که گفت‌وگوی آموزشی در آن انجام می‌شود، منزل افراد، اتاق کار، خوابگاه و فضای عمومی مانند پارک و کافی‌شاپ است. افراد با استراتژی "قاعده‌مندی" به تداوم این شکل از گفت‌وگو می‌پردازند و این شکل از گفت‌وگو برای آنها پیامدهای "فرصت تغییر"، "تدقیق مسئله‌ی ذهنی" و "ایجاد فرصت‌های جدید تفکر و تأمل" را به همراه داشته است. عامل مهم علّی در ایجاد گفت‌وگوی تکمیلی "قصد هم‌فکری" افراد است و "وجود اندیشه‌ی متفکران برجسته" چون مارکس، فوکو و هایدگر، وبر و مولوی از عوامل مداخله‌گر در ایجاد گفت‌وگوی تکمیلی هستند که در موقعیت مکانی انجمن‌های علمی و موسسات علمی رخ می‌دهند. استراتژی افراد در این گفت‌وگو "عقلانیت" است و به ایجاد "کارگروه‌های علمی" می-پردازند. پیامد این شکل از گفت‌وگو "فهم و تحلیل مسائل اجتماعی" و "افزایش روابط اجتماعی افراد" است. علت شکل-گیری گفت‌وگوی روشنفکری "قصدمندی" افراد با نیت عمومی‌سازی دانش اجتماعی در جامعه است که از طریق نیروهای مداخله‌گر چون "رونامه‌نگاران" از طریق رسانه‌ها این گفت‌وگو شکل می‌گیرد. استراتژی افراد در این شکل از گفت‌وگو " افزایش تعاملات با رسانه‌ها" است که منجر به "افزایش آگاهی از جامعه" شده است. در بررسی و شناسایی محدودیت‌های شکل‌گیری گفت‌وگوی علمی، "عدم استقلال دانش از سیاست" و "ضعف تاریخی دمکراسی" از شرایط علی و "سلطه‌ی نظام دیوانسالار" در سطح ساختاری، "سلطه‌ی پدرسالاری" در سطح تعاملات، "فضای سیاسی و ایدئلوژیک دانشگاه" و "مسائل مالی و میعشتی" از عوامل مداخله گر هستند که مانع از ایجاد گفت‌وگوی علمی می‌شوند. "نزاع قدرت" و سرکوب در مناسبات دانشگاهی از عوامل زمینه‌ای در عدم‌شکل‌گیری گفت‌وگوی صمیمی و علمی هستند. در مواجهه با سلطه‌ی" نظام دیوانسالار" و "پدرسالار" حاکم در دانشگاه افراد برای محافظت از موقعیت خود از فعالیت‌های گفتوگویی "کناره‌گیری" و "سکوت" و گفت‌وگو نکردن را انتخاب می‌کنند. در واقع این سلطه و نزاع قدرت در دانشگاه پیامدهایی چون "رخداد سکوت"، "کیفیت‌زدایی از دانش"، "احساس سرکوب" و "سرخوردگی" را در کنش‌گران ایجاد می‌کند که مانع از شکل‌گیری گفت‌وگوی علمی و تمرکز موضوعی افراد می‌شود.
