1403/01/09
رضا مهرآفرین

رضا مهرآفرین

مرتبه علمی: استاد
ارکید:
تحصیلات: دکترای تخصصی
اسکاپوس:
دانشکده: دانشکده هنر و معماری
نشانی: بابلسر. خیابان دانش. دانشگاه مازندران. دانشکده هنر و معماری. گروه باستانشناسی
تلفن: 9153402819

مشخصات پژوهش

عنوان
ارزیابی عوامل محیطی در شکل گیری استقرارهای اشکانی دشت سرخس
نوع پژوهش
مقاله چاپ شده
کلیدواژه‌ها
دشت سرخس، بررسی باستان شناختی، استقرار اشکانی، عوامل محیطی
سال 1399
مجله پژوهه باستان سنجي
شناسه DOI
پژوهشگران رضا مهرآفرین ، داود بهروزی فر ، محمدرضا سعیدی ، احمد چایچی امیرخیز

چکیده

دوره اشکانی در خراسان نسبت به دیگر ادوار تاریخی ایران هر چند بیشتر شناخته شده است؛ اما نیازمند کاوش های باستان شناسی مدون و هدفمندی است تا اطلاعات و داده های باستان شناختی محکم و استواری در اختیار باستان شناسان قرار دهد. با توجه به خاستگاه اشکانیان در شمال شرق ایران و دیگر اهداف انگاره های زیستی و باستان شناختی، دشت سرخس هدف یک بررسی روشمند میدانی قرار گرفت تا از روند و چگونگی استقرار و تأثیرگذاری دوسویه طبیعت و انسان در منطقه درک درستی حاصل گردد. نتیجه این بررسی، شناسایی چهارده محوطه استقراری از این دوره بود که این تعداد از منظر عوامل محیطی و وسعت محوطه ها، قابل تأمل و ارزیابی است. هم چنان که گفته آمد، هدف و ضرورت این پژوهش بررسی و شناخت استقرارهای دوران اشکانی در این منطقه و مطالعه پیرامون مؤلفه ها و عوامل مؤثر در شکل-گیری و الگوی پراکندگی محوطه ها در این حوزه جغرافیایی است. از این رو، محوطه های شناسایی شده ی اشکانی دشت سرخس از منظر عوامل محیطی و شاخصه های مؤثر جغرافیایی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در تحلیل داده ها، علاوه بر استفاده از روش های مرسوم در بررسی های میدانی و الگوهای استقراری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شد. خروجی نقشه ها و داده های استقرارهای اشکانی منطقه نشان داد که از میان عوامل محیطی موثر در شکل گیری استقرارها، دوری و نزدیکی یا قرار گرفتن استقرارها در امتداد مسیر رودخانه ها (الگوی استقرار خطی)، راه های ارتباطی (نسا و جاده ابریشم)، ارتفاع و ناهمواری در مکان گزینی استقرارها در محدوده ارتفاعی بین 300 تا 1100 متر از سطح دریا و چگونگی پراکنش آنها در دشت سرخس و همچنین ارتفاعات در شکل گیری استقرارها بیشتر از سایر عوامل محیطی تأثیرگذار بوده است. از مهمترین نتایج بررسی حاضر، شناسایی و کشف استقرارهایی با آثاری غنی از دوره اشکانی و تحلیل شکل گیری آنها بر مبنای عوامل و مؤلفه های محیطی و نیز بازسازی بخشی از فرهنگ اشکانی در شمال شرق خراسان و تأسیس گاهنگاری نسبی پارتیان دشت سرخس در چارچوب طبقه بندی، گونه شناسی و گونه شناختی نمونه های سفالین به دست آمده از این محوطه ها است.