در بسیاری از نظام‌‌های عدالت کیفری، سیاست‌گذاران تحت تأثیر مقررات کنوانسیون‌‌های مواد مخدر، از طریق فهرست‌‌بندی مواد تحت کنترل بر اساس میزان خطرناکی یا آسیب‌‌زایی آن‌ها، کیفرهای مرتبط با فعالیت‌‌های غیرقانونی دربارۀ هر ماده را تعیین می‌‌کنند. با توجه به اهمیت مقولۀ حاضر، در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و مطالعۀ مقررات حوزۀ مواد مخدر و روان‌گردان، تلاش شده است تا به این مسئلۀ اصلی بپردازد که میزان خطرناکی مواد مخدر یا روان‌گردان بر اساس چه معیارهایی و در چه فرایندی سنجیده می‌‌شود و در واقع آن‌ها چگونه فهرست‌‌بندی می‌‌شوند. از مطالعۀ تطبیقی مقررات مواد تحت کنترل در نظام عدالت کیفری ایالات متحده برای بررسی این معیارها نیز استفاده شد و در نهایت مقاله به این نتیجه رسیده است که در نظام حقوقی ایران به‌رغم افزوده شدن عبارت «دیگر مواد مخدر یا روان‌گردان صنعتی غیردارویی» در اصلاحات سال ۱۳۸۹ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر، هیچ معیاری برای رتبه‌‌بندی میزان خطرناکی این مواد معرفی نشده، اما در ایالات متحده ضمن قانون مواد تحت کنترل، این موضوع تا اندازه‌‌ای رعایت شده است. احراز ضرورت جدول‌‌بندی یک مادۀ جدید در شرایطی که معیاری برای رتبه‌‌بندی خطرناکی آن‌ها وجود نداشته باشد، میتواند با ماندگارسازی ترس‌‌های قدیمی، هراس از مواد را برساخته و وضعیت را به نفع کنترل‌‌های سخت‌‌گیرانه ازجمله مجازات‌های شدید تغییر دهد. امری که در ایالات متحده به‌طور خاص در رابطه با برخی انواع مواد مخدر و روان‌گردان ضمن قانون مقابله با سوءمصرف مواد روی داده است. درک مفهوم «خطرناکی» در قالب برساختۀ اجتماعی میتواند احتمالات مختلفی را راجع به چگونگی تطبیق این معیار بر یک مادۀ مخدر یا روان‌گردان در راستای تأمین منافع گروه‌‌های ذی‌‌نفوذ ترسیم کند. اشکالات ناظر بر مراجع تصمیم‌‌گیرنده نیز این فرایند را تشدید می‌‌نماید.
